Z dziejów naszego regionu

 MARSZ ŚMIERCI

17 stycznia 1945 roku Niemcy rozpoczęli ewakuację obozu Auschwitz i jego podobozów. Do 21 stycznia w Marszach Śmierci wyprowadzili ok. 56 tys. więźniów. Kierowali ich na zachód do innych obozów. Marszu nie przeżyło co najmniej 9 tys. więźniów.

Przez Jastrzębie-Zdrój przeszły piesze kolumny więźniów z obozu Auschwitz-Birkenau.

Ewakuacją kilkudziesięciu tysięcy osób, które maszerowały w kierunku Wodzisławia Śląskiego. Jedynym „odpoczynkiem” dla nich był nocleg pod gołym niebem. Karą za próbę ucieczki lub zbyt wolne tempo, niedorównujące kroku innych współwięźniów, była natychmiastowa śmierć. Więźniowie z obozu Auschwitz-Birkenau maszerowali po ok. 20-30 km dziennie. 

Kolumna ewakuacyjna więźniów obozu wiła się drogą ze Studzionki przez Jastrzębie-Zdrój do Wodzisławia. Tam czekały na nich bydlęce wagony, którymi mieli pojechać do obozów w głąb Rzeszy. Mijali Pawłowice, gdzie konwojenci zabili jedenaście kobiet i mężczyzn, którzy przy dwudziestostopniowym mrozie nie nadążali za kolumną.

Szli dalej, „komando śmierci” nie próżnowało, zabiło słaniających się na nogach. 19 stycznia 1945 r. o godzinie 1.00 w nocy składająca się z trzech tysięcy osób kolumna śmierci mijała Bzie Zameckie. Tam pozostało kolejnych jedenaście ofiar. 

Zostawione zwłoki pod nadzorem żandarmerii mieszkańcy przewieźli do wsi Bzie Zameckie, gdzie spoczęły pod płotem w zbiorowej mogile. Tak, pod płotem, bo tak nakazywała funkcjonująca jeszcze administracja niemiecka. Na mogile ktoś później napisał słowa: „Wieczna chwała. Nieznanym ofiarom obozu koncentracyjnego Oświęcim, którzy zginęli w marszu śmierci w styczniu 1945 r. w drodze przez teren Bzia”. Tak, należy się im wieczna chwała, bo oddali swoje życie w cierpieniu.

Na miejscu w Pawłowicach stoi pomnik upamiętniający to zdarzenie, poświęcony ofiarom II wojny światowej. 

Grób zbiorowy wojenny 22 więźniów byłego hitlerowskiego obozu KL Auschwitz -Birkenau, którzy zginęli w czasie ewakuacji w styczniu 1945 roku.

Bzie Zameckie, cmentarz parafialny przy parafii pw. Św. Piotra i Pawła.

Na terenie Jastrzębia Zdroju znajduje się kilka miejsc pochówku więźniów ewakuowanych w „marszu śmierci”. Pierwszym jest pomnik na cmentarzu przy ulicy Pszczyńskiej, ku czci 36 ofiar, które poniosły śmierć w trakcie transportu na stację kolejową w Wodzisławiu Śląskim. Widnieje na nim napis: „W hołdzie pomordowanym bohaterom z transportu śmierci z Oświęcimia w styczniu 1945 Koło Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych w Jastrzębiu Zdroju – społeczeństwo ziemi śląskiej”. Opiekę nad tym monumentem sprawuje drużyna harcerska przy Szkole Podstawowej nr 1.

Mogiła zbiorowa wojenna 36 więźniów byłego KL Auschwitz-Birkenau, którzy ponieśli śmierć z rąk hitlerowskich okupantów w czasie transportu kolejowego do Wodzisławia Śląskiego w styczniu 1945 roku.

Jastrzębie Górne, ul. Pszczyńska, przy cmentarzu parafialnym parafii Św. Katarzyny.

W Jastrzębiu Zdroju na terenie dawnego folwarku umiejscowiony jest pomnik, uroczyście odsłonięty 19 stycznia 1980 roku z inicjatywy Koła ZBoWiD i Jastrzębskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, poświęcony 15 zastrzelonym i zmarłym w skutek przemarznięcia ofiarom marszu ewakuacyjnego. Na kamiennym bloku, na którym widnieje pasiak z obozowym trójkątem czytamy: „Miejsce upamiętnienia męczeńskiej śmierci 15 więźniów KL Auschwitz-Birkenau w czasie ewakuacji obozu od 19 do 20 stycznia 1945 r. z Oświęcimia do Wodzisławia”.

Płyta upamiętniająca miejsce męczeńskiej śmierci 15 więźniów KL Auschwitz-Birkenau poległych w czasie ewakuacji obozu z Oświęcimia do Wodzisławia 19-20 stycznia 1945 roku.

ul. Witczaka - obok Parku Zdrojowego.

Kolejnym miejscem, na terenie Jastrzębia jest tablica poświęcona 36 ofiarom marszu ewakuacyjnego, na której czytamy: „Przez nadludzkie cierpienie przez obóz śmierci szli do wolnej i niepodległej Polski Aurelia Piękosz ur. 1914 Włodzimiera Sawicka ur. 1911 W hołdzie 36 pomordowanym ofiarom marszu śmierci z Oświęcimia w styczniu 1945 Społeczeństwo Jastrzębia Zdroju”.